TYT fizik elektrik ünitesi, bir elektrik devresinde lamba parlaklığını etkileyen değişkenler nelerdir? Lamba parlaklıkları nasıl sıralanır? Lambanın yanmasını ve sönmesini etkileyen faktörler nelerdir? Kısa devre, açık ve kapalı anahtarlar, ampermetre ve voltmetrenin seri ve paralel bağlı lambalara etkisini aşağıdaki ders notlarında inceleyelim.
1- Açık anahtar ve kapalı anahtar
Lambaya seri bağlı anahtar açık iken lamba yanmaz.
Lambaya paralel bağlı anahtar kapalı iken, lamba kısa devre olur ve yanmaz
Ana kol üzerinde anahtar açık iken, devredeki K, L ve M lambaları yanmaz.
2- Ampermetre ve voltmetre devreye nasıl bağlanır?
1- Ampermetre : Bulunduğu koldaki akımı ölçer.
Ampermetre devredeki lambalara seri bağlanmalıdır.
Ampermetre bir lambaya paralel bağlandığında, lamba kısa devre olur ve yanmaz.
Ampermetreyi kapalı anahtar gibi düşünebiliriz.
2- Voltmetre : Bağlandığı iki nokta arasındaki potansiyel farkı ölçer.
Voltmetre devredeki lambalara paralel bağlanmalıdır.
Voltmetre bir lambalara seri bağlandığında lamba yanmaz.
Voltmetreyi açık anahtar gibi düşünebiliriz.
3- Devredeki bozuk lambalar
Bozuk bir lamba üzerinden akım geçemez. Devre tamamlanamaz.
Bozuk bir lamba sağlam bir lambaya seri bağlandığında sağlam lamba da yanmaz.
Ana kolda bozuk bir lamba varsa, devrede hiçbir lamba yanmaz.
Ancak paralel bağlı lambalarda bozuk bir lamba varsa, diğer paralel kollarda lambalar yanmaya devam eder.
4- Lamba parlaklığı
1- Lamba parlaklığı (ışık şiddeti) lambanın harcadığı güce bağlıdır.
Güç formülünden lamba parlaklığını,
lambanın direnci (R),
üzerindeki potansiyel farkı (V) ve
üzerinden geçen akım (I) etkiler.
2– Özdeş lambaların bulunduğu bir devrede: Lamba üzerinden geçen akıma veya lamba üzerindeki potansiyel farka bakılarak parlaklıklar kıyaslanır. Parlaklık akım ve potansiyel farkla doğru orantılıdır.
3- Devreye paralel özdeş lambalar eklenirse lamba parlaklığı değişmez.
V = I.R ile ana koldan geçen akım bulunur ve özdeş lambalar bulunduğu paralel kollara eşit dağıtılır.
4- Devreye seri lambalar eklenirse parlaklık azalır.
V = i.R den, lambalar üzerinden geçen akım ilk devrede i iken, ikinci devrede i/2 ve üçüncü devrede i/3 olacaktır.
5- Seri bağlı özdeş iki lambalı devrede, lambalardan birine paralel özdeş lamba eklenirse: Ana koldaki lamba parlaklığı artarken paralel lamba bağlanan bölümde parlaklık azalır.
İlk devrede lambalardan geçen akım i/2 iken, ikinci devrede ana kolda 2i/3 ve paralel kollarda i/3 olur.
Seri bağlı devrenin bir parçasında direnç azaldığında, o bölümde potansiyel farkı azalır.
Toplam V değişmediği için, V = V1 + V2 den V1 azaldığı için V2 artar.
TYT de elektrik akımı ünitesinden hangi konu ve tarz sorular çıktı?
2021 TYT Elektriksel enerji ve güç sorusu
2020 TYT Elektrik devresinde bozuk lamba ile lambaların yanma-sönme sorusu
2019 TYT Açık – kapalı anahtar ile kısa devre ve lambaların yanma-sönme sorusu