Bir maddenin birim hacimde sahip olduğu kütleye özkütle denir.
Özkütle ayırt edici özelliktir,
d ile gösterilir,
Birimi g/cm3 veya kg/m3 tür.
Kütle – hacim grafiğinde eğim özkütleye eşittir.
Buna göre kütle – hacim oranı özkütleyi verir.
Sabit sıcaklık ve basınç altında özkütle değişmez.
Bu durumda kütle artarken, aynı oranda hacim de artar ve özkütle sabit kalır.
Özkütle değişimi
Sıcaklık veya basınç değişimi özkütlenin değişmesine sebep olur.
Hacim özkütle ilişkisi
Kütlesi sabit bir maddenin hacmi azaldığında, tanecikler sıkışır, yoğunlaşır ve özkütle artar.
Hacim ile özkütle ters orantılıdır.
Kütle özkütle ilişkisi
Hacmi sabit tutulan bir maddenin kütlesi arttığında, aynı hacimde madde miktarı artmış olur ve maddenin yoğunluğu artar.
Kütle ile özkütle doğru orantılıdır.
Özkütleyi etkileyen faktörler :
I. Sıcaklık
Maddenin sıcaklığı değiştiğinde hacmi de değişir.
Kütle sabitken hacmin değişmesi özkütlenin değişmesine neden olur.
Sıcaklığı artan bir madde genleşir ve hacmi artar. Böylece maddenin yoğunluğu yani özkütlesi azalır.
Sıcaklığı azalan bir madde ise büzüşür ve hacmi azalır. Böylece maddenin yoğunluğu yani özkütlesi artar.
II. Basınç
Basınç artarsa maddenin hacmi azalır, tanecikler sıkışır ve yoğunlukları artar.
Buna göre basınç artarsa, özkütle de artar. Basınç azalırsa özkütle de azalır.
Kütleyi bulma:
Özkütle ve hacim biliniyorsa kütle;
ifadesi ile bulunur.
Karışımların özkütlesi
Aynı sıcaklıklara sahip, birden fazla sıvının homojen karışımı;
I- Karışımın özkütlesi, karışıma katılan maddelerin en büyük ve en küçük özkütlesi arasındadır.
dmin < dkarışım < dmaks
II- Karışımın özkütlesi hacmi büyük olan maddenin özkütlesine yakındır.
III- Karışım eşit hacimde ise karışımın özkütlesi , maddelerin özkütlelerinin ortalamasıdır.
IV- Karışımın özkütlesi aşağıdaki formülle bulunur.
karışıma katılan maddelerin toplam kütlesi, toplam hacimlerine bölünür.